Adam Smith a znaczenie uczuć moralnych dla polityki i nauk o gospodarce

Abstract

The ethical analysis of The Theory of Moral Sentiments as well as 'n Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations presents A. Smith's (1723-1790) works in a completely new light than it is conventionally presented in the neoliberal interpretation. One of the most important issues appears to be the classification of moral sentiments. He divides them into social, neutral, and antisocial. The neutral sentiment - the so-called 'self love' forms the basis of acting in the best interests of oneself and as such it constitutes the foundations of the development of entrepreneurship. This can be transferred into an antisocial sentiment, i.e. selfishness. In such a case it has a devastating influence on economic activity, social life as well as public life. For this reason A. Smith shows the importance of the social emotion of sympathy understood as empathy and the acceptance of the behaviours that are acknowledged as proper. As the findings of his analysis clearly show, selfishness was the characteristic trait of the businessmen at that time, i.e. merchants and the owners of manufacturing plants. With reference to the works of A. Smith we should therefore identify and then describe all the psychological as well as economic mechanisms that in effect postpone or minimise the chances of the transformation of self love into selfishness, i.e. the activities based on rational economic grounds into the ones that are driven by mere greed. The interpretation of the issue presented in the article questions the conventional neoliberal interpretation. The latter reiterates that in the works of A. Smith the most important ones are the sentences taken out of the context that define the state as a night watchman and the market that is controlled by the invisible hand. The ethical analysis holds that in the opinion of A. Smith alone, one of the most fundamental problems of capitalism lies in the fact that self love should be realised within the boundaries set by the community. The Theory of Moral Sentiments is so vital then, in which he analysed sympathy, social sentiment, and selfishness, i.e. an antisocial emotion, along with 'n Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, in which he addressed the issue of collective selfishness.

Analiza etyczna Teorii uczuć moralnych oraz Badań nad naturą i przyczynami bogactwa narodów ukazuje twórczość A. Smitha (1723-1790) w zupełnie innym świetle niż jest to przyjęte w neoliberalnej interpretacji. Jednym z najważniejszych wątków staje się klasyfikacja uczuć moralnych. Dzieli je na uczucia społeczne, neutralne i aspołeczne. Uczucie neutralne - miłość samego siebie (selflove) jest podstawą działania ze względu na własny interes i tym samym stanowi podstawę rozwoju przedsiębiorczości. Może ono przerodzić się w uczucie aspołeczne: samolubstwo (selfishness). Wówczas ma ono niszczący wpływ na działalność gospodarczą, życie społeczne i państwowe. Dlatego A. Smith ukazuje znaczenie społecznego uczucia sympatii, jako współodczuwania i akceptacji zachowań uznanych za właściwe. Jak wynika z jego analiz, samolubstwo cechowało stosunkowo często ówczesnych biznesmenów, czyli kupców i właścicieli manufaktur. Odwołując się do twórczości A. Smitha, powinniśmy poszukiwać, a następnie opisywać te wszystkie mechanizmy psychologiczne i gospodarcze, które w ostateczności oddalają lub minimalizują możliwość przerodzenia się miłości własnej w samolubstwo, czyli działań opartych na racjonalnych motywach ekonomicznych w działania podyktowane jedynie czystą chciwością. Interpretacja zawarta w artykule przeciwstawia się interpretacji neoliberalnej. Ta ostatnia z uporem podkreśla, że najważniejsze u A. Smitha są wyrwane z kontekstu zdania o państwie jako stróżu nocnym i rynku, którym kieruje niewidzialna ręka. Analiza etyczna podkreśla, że według samego A. Smitha jeden z podstawowych problemów kapitalizmu polega na tym, by miłość własna realizowała się w wyznaczonych przez wspólnotę granicach. Dlatego tak ważna jest Teoria uczuć moralnych, w której analizował on sympatię, uczucie społeczne i samolubstwo, uczucie niespołeczne oraz Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, w którym to dziele wskazywał na problem kolektywnego samolubstwa.