Bektashizmi në Shqipëri: Histori Politike e një lëvizjeje fetare

Abstract

Heterodox mystics and heretics of any kind become sometimes dangerous and other times reliable, depending on political situations, as was the case with the Bektashis. The system of beliefs and practices related to Bektashism seems to have corresponded to a kind of liberation theology, whereas the structure of Bektashi groups corresponded more or less to the type of religious organization conventionally known as charismatic groups. It becomes understandable therefore that their spiritual tendency could at times connect with and meet social, cultural and national perspectives. In turn, when members of the previously persecuted religious minority will acquire a degree of religious and political respectability within society at large, the doctrines of heterodoxy and liberation theology fade into the background. In the end, the heirs of the heterodox promoters of spiritual reform and social movement turn into followers and faithful defenders of a legitimate authority. They become the spokespeople for an institutionalized orthodoxy whose support is sought by the political regime.

Mistikët dhe heretikët e të gjitha llojeve, që ndjekin një vijë fetare jozyrtare, herë shihen si rrezik dhe herë të tjera gëzojnë besim, në varësi kjo të zhvillimeve politike. I tillë është edhe rasti i bektashinjve. Sistemi i besimeve dhe riteve që lidhen me bektashizmin duket se ka qenë një lloj teologjie çlirimtare, ndërsa ndërtimi i brendshëm i grupeve të bektashinjve ka pasur pak a shumë një organizim të tillë fetar që njihet përgjithësisht me termin “grupe karizmatike”. Kësisoj është e kuptueshme që prirja e tyre fetare të ketë lidhje dhe të synojë drejt objektivash me karakter shoqëror, kulturor dhe kombëtar. Rrjedhimisht, kur anëtarë pakicash fetare të përndjekura në të kaluarën nisin të kërkojnë një shkallë nderimi fetar dhe politik në gjirin e mbarë shoqërisë, doktrinat e një vije fetare jozyrtare dhe të një teologjie çlirimtare zbehen e kalojnë në plan të dytë. Dhe vjen dita që pasuesit e atyre besimtarëve jozyrtarë, të cilët ishin bërë nismëtarë reformash në fushën e ndërgjegjes dhe lëvizjesh shoqërore, tani kthehen e bëhen pasues e mbrojtës të betuar të pushtetit. Bëhen zëdhënës të një feje zyrtare, e cila gjen mbështetje te regjimi politik.